Η χολολιθίαση είναι μία σχετικά συχνή κατάσταση στο γενικό πληθυσμό, όπου στο 10-25% των ατόμων ανευρίσκεται να φέρουν λίθους στη χοληδόχο κύστη τους. Από αυτό το ποσοστό, το 50-80% ανακαλύπτουν τη λιθίαση σε τυχαίο έλεγχο για κάποιο άλλο πρόβλημα υγείας. Ετησίως η πιθανότητα να αναπτυχθεί κάποιο πρόβλημα υγείας που σχετίζεται με τη χολολιθίαση (πχ χολοκυστίτιδα, παγκρεατίτιδα ή χολαγγειίτιδα) κυμαίνεται από 0,3-3% στο σύνολο των ατόμων με λιθίαση.
Παγκοσμίως έχουν τεθεί σε εφαρμογή κατευθυντήριες γραμμές (guidelines) για το χειρισμό ασθενών με ασυμπτωματική χολολιθίαση. Γενικά δεν έχει απόλυτη ένδειξη η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή σε ασυμπτωματικούς ασθενείς. Κάποια από τα κριτήρια που ορίζονται αφορούν:
1. Το μέγεθος των λίθων
Η μικρολιθίαση γενικά πρέπει να χειρουργείται λόγω της αυξημένης πιθανότητας των λίθων να μετακινηθούν πέρα από τον κυστικό πόρο της χοληδόχου κύστης προς τον κοινό χοληδόχο πόρο και το φύμα του Vater, προκαλώντας έτσι καταστάσεις όπως χολαγγειίτιδα ή παγκρεατίτιδα. Η ίδια άποψη εκφράζεται και για τη χολική λάσπη.
Για λίθους μεγαλύτερης διαμέτρου έχουν εκφραστεί αντικρουόμενες απόψεις για την αναγκαιότητα της προφυλακτικής λαπαροσκοπικής χολοκυστεκτομής, πάντως σε μέγεθος 2 cm και περισσότερο η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή αποτελεί ένδειξη.
2. Πολύποδες χοληδόχου κύστης
Το μέγεθος των πολυπόδων της χοληδόχου κύστης σχετίζεται με την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου της. Έτσι μήκος μεγαλύτερο από 10 mm έχει απόλυτη ένδειξη για χολοκυστεκτομή. Όταν όμως το μέγεθος είναι 9mm και μικρότερο, ακολουθείται ο τακτικός έλεγχος με υπερηχογράφημα ανά 6 μήνες, εκτός εάν υπάρχει σαφής συμπτωματολογία (επιγαστραλγία, μετεωρισμός, δυσπεψία), οπότε και συστήνεται λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή.
3. Ασθενείς υψηλού κινδύνου
Μεταξύ των ασθενών υψηλού κινδύνου είναι οι πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη, δρεπανοκυτταρική και μεσογειακή αναιμία, οι μεταμοσχευθέντες καθώς και οι ηλικιωμένοι. Για τους διαβητικούς ισχύει ό,τι και για το γενικό πληθυσμό, ενώ για τους πάσχοντες από δρεπανοκυτταρική και μεσογειακή αναιμία θεωρείται σωστή η πρώιμη χολοκυστεκτομή σε χολολιθίαση.
Για τους μεταμοσχευμένους ασθενείς ισχύει η τακτική της παρακολούθησης και παρέμβασης επί εμφάνισης συμπτωματολογίας. Εξαίρεση αποτελούν όσοι έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση καρδιάς· σε αυτούς επιβάλλεται η πρώιμη λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή, λόγω των αυξημένων ποσοστών θνητότητας και θνησιμότητας σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.
Οι ηλικιωμένοι ασθενείς πρέπει να χειρουργούνται με την αρχική εμφάνιση των συμπτωμάτων, εφόσον το επιτρέπει η γενική τους κατάσταση, γιατί αυξάνονται οι επιπλοκές και η βαρύτητά τους.
4. Κύηση
Η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή στην κύηση έχει απόλυτη ένδειξη σε συμπτωματική χολολιθίαση, γιατί η συντηρητική αντιμετώπισή της έχει επιπτώσεις τόσο στη μητέρα, όσο και στο έμβρυο. Μπορεί να διενεργηθεί σε όλη τη διάρκεια της κύησης με προτιμότερο το πρώτο τρίμηνο, λόγω φυσικά του μικρού μεγέθους της μήτρας.
5. Παχυσαρκία
Η εξέλιξη της βαριατρικής χειρουργικής και η αποκτηθείσα εμπειρία στο χειρισμό υπέρβαρων και πασχόντων από νοσογόνο παχυσαρκία ασθενών, έχει κάνει τη λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή σε αυτούς τους ασθενείς πιο εύκολη από ό,τι θεωρούνταν παλαιότερα. Σε ΔΜΣ (δείκτη μάζας σώματος) > 30 Kg/m2 ισχύει ό,τι και στο γενικό πληθυσμό, ενώ από 40 Kg/m2 λαμβάνεται υπόψη ένα σύνολο παραγόντων για την επιτυχή έκβαση της χολοκυστεκτομής.
Κλείνοντας θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή αποτελεί σήμερα τη μόνη θεραπεία εκλογής για την οξεία χολοκυστίτιδα. Η όσο το δυνατό ταχύτερη διενέργειά της από την έναρξη των συμπτωμάτων και την επακόλουθη νοσηλεία, μειώνει τη διάρκεια νοσηλείας, το κόστος της και τις επιπλοκές. Συνηθίζεται πλέον η χολοκυστεκτομή να διενεργείται στα πρώτα τρία 24ωρα της νοσηλείας, με δεδομένη τη σύντομη μετεγχειρητική νοσηλεία.